"Ze wszystkich sądów, które formułujemy w życiu, żaden nie jest tak ważny jak sąd o sobie samym." Nathaniel Branden Artykuł pani Magdaleny Wojciechowskiej

Czym jest samoocena? To uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na nastrój oraz wywiera silny wpływ na pewien zakres zachowań społecznych i osobistych. Jej podstawą, fundamentem, na którym można ją zbudować, jest samowiedza. Wiedza o samym sobie, która dotyczy naszych właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych.

Samoocena jest przekonaniem, że dorastamy do życia i jego wymagań. Niezbędna jest wewnętrzna pewność, że potrafimy myśleć i umiemy stawić czoło podstawowym wyzwaniom życiowym. Nadzieja i wiara, że żyjąc uczciwie mamy prawo do szczęścia i powodzenia. Że ciężko pracując mamy okazję osiągnąć to, co zaplanujemy. Że nagrodą za wysiłek i pracę jest radość z owoców naszych wysiłków. Pewność, że wszyscy zasługujemy na szacunek.

Filarami samooceny są: świadomość, niezależność, prawość, celowość życia, asertywność, samooakceptacja. Pochylmy się nad każdym z nich przez chwilę.

Co znaczy żyć świadomie? Przede wszystkim dbamy o to, aby nasz umysł był aktywny. Abyśmy poszukiwali istotnych faktów i umieli wyłowić je z morza mniej aktywnych informacji. Dobre, świadome życie, to życie w dniu dzisiejszym, tu i teraz, bez zbytniego wychodzenia w przyszłość i tkwienia w przeszłości. Świadome życie wymaga od nas również niezmiernie trudnej dla niektórych umiejętności i woli odróżniania faktów od interpretacji i emocji. Stawia przed nami konieczność dokonywania analizy spójności naszych działań z celami, które powinniśmy sobie stawiać, aby uniknąć dryfowania i bezwolnego przyjmowania rzeczywistości. Do analizy spójności działań i celów dobrze jest wykorzystywać informacje zwrotne, które docierają do nas z otoczenia, by móc modyfikować zachowanie. To trudna umiejętność, wielu z nas myli to z krytyką i nie potrafi wykorzystać tych informacji dla swojego rozwoju. Wielu z nas nie ma gotowości rewidowania dawnych założeń. Przejawia sztywność działania, nie lubi wychodzenia ze strefy komfortu. Bardzo ważne dla świadomego życia jest nasze życie duchowe, wiara. Jest to drogowskaz, który w każdej sytuacji może nawigować nasze wybory.

Drugi filar, to samoakceptacja. Chodzi tu głównie o poszanowanie siebie i troska o siebie. Chodzi o to, abyśmy dali sobie prawo doświadczania myśli, uczuć, pragnień, poczucia bycia tym, kim jesteśmy. Warto, abyśmy rozumieli nasze intencje, aby móc uniknąć niepożądanych sytuacji w przyszłości. Przy czym trzeba wyraźnie podkreślić, że gotowość do doświadczania i akceptowania uczuć nie oznacza, że muszą decydować o naszym zachowaniu.

Niezmiernie ważna jest też umiejętność brania odpowiedzialności za swoje życie. Dość ogólne stwierdzenie. Spróbujmy rozbić to na mniejsze obszary. Musimy nauczyć się brać odpowiedzialność za realizację swoich pragnień, za swoje wybory i działania, za relacje z ludźmi i moje zachowanie wobec innych, za umiejętność komunikowania się z innymi, za wartości, zgodnie z którymi żyjemy.

Kolejny filar – asertywność. Nie mylmy jej z agresją, buntem. Chodzi nam tu głównie o umiejętność życia autentycznego, w zgodzie z własnymi wartościami. Mówimy o odmowie udawania, aby się komuś przypodobać. Czy gotowości stawania we własnej obronie.

Celowość życia polega na tym, że formułujemy własne cele, monitorujemy nasze postępy, umiemy określić niezbędne działania na drodze realizacji tychże i wyciągamy wnioski, jeśli cos nam nie wychodzi.

Prawość życia rozumiana jako spójność słów, postaw z konkretnymi zachowaniami, dotrzymywaniem obietnic i wywiązywaniem się ze zobowiązań. Moje życie ma być odzwierciedleniem mojej wewnętrznej wizji tego, co jest dobre. To także rachunek sumienia, stawanie w prawdzie ze sobą.

Co ciekawe, sama pewność samooceny ma dużo większe znaczenie niż sama jej wysokość. Jakość dokonywanej przez nas samooceny zależy bardzo często od wychowania.

Czynniki zaburzające samoocenę:

• komunikaty podważające wartość dziecka
• raniące komunikaty od osób znaczących
• wygórowane oczekiwania
• zewnętrzne umiejscowienie kontroli, zależność od otoczenia, zewnątrzsterowność i niepewność.

Po czym możemy poznać problemy z samooceną? Jakie zachowania powinny nas zaniepokoić?

• konformizm i brak motywacji
• nieśmiałość, lęk, niepewność
• fizyczne zaniedbania lub nadmierne skupienie się na wyglądzie
• pesymizm
• sztywność działania, zachowania
• odrzucanie wszelkich zmian i perfekcjonizm
• nadmierne, surowe traktowanie innych ludzi, dowartościowanie się czyimś kosztem.

Warto pracować nad adekwatną samooceną, bo koreluje ona dodatnio z:

• Silną motywacją osiągnięć
• Wartościowymi i ambitnymi celami
• Wytrwałością
• Radzeniem sobie z problemami
• Poczuciem wewnętrznej kontroli zdarzeń
• Tworzeniem życiowych związków
• Uczciwością i szacunkiem wobec innych
• Większym doświadczaniem szczęścia
• Robieniem dobrego pierwszego wrażenia
• Przejmowaniem inicjatywy
• Umiejętnością wyrażania krytycznych opinii, jakością komunikacji.

Osoby posiadający poczucie własnej wartości cechują się:

• Radością z faktu, że żyjemy
• Łatwością mówienia o sukcesach i niepowodzeniach z prostotą i uczciwością
• Łatwością w przyjmowaniu komplementów
• Otwartością na krytykę
• Harmonią między tym, co mówimy, czynimy, jak wyglądamy
• Postawą otwartości i ciekawości wobec nowych doświadczeń, zmian i możliwości
• Odpornością, że pojawiający się lęk nie paraliżuje
• Humorem i umiejętnością śmiania się z siebie
• Elastycznością reagowania przy jednoczesnym myśleniu
• Asertywnością ( nie mylimy z agresją) i przyjmowaniem asertywności innych
• Harmonią i godnością w obliczu stresu.

Jak widzimy, warto pracować nad samooceną, ma ona niedoszacowany wpływ na nasze życie i umiejętności. Jak będziemy posiadać sami tę wiedzę - będziemy potrafili kształtować je u naszych dzieci, naszych uczniów.